Triết học chương 3

 

                                                Chương 3
                                 CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

I-             HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

1.    Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội

Sản xuất là hoạt động không ngừng sáng tạo ra các giá trị vật chất và tinh thần nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu tồn tại và phát triển của con người.

Sản xuất vật chất là quá trình mà trong đó con người sử dụng công cụ lao động tác động trực tiếp hoặc gián tiếp vào tự nhiên

Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển xã hội loài người.

Sản xuất vật chất là tiền đề của mọi hoạt động lịch sử của con người.

2. Biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

a) Phương thức sản xuất

* Lực lượng sản xuất

- Người lao động

- Tư liệu sản xuất

* Quan hệ sản xuất

b) Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

* Vai trò quyết định của lực lượng sản xuất đối với quan hệ sản xuất

* Sự tác động trở lại của quan hệ sản xuất đối với lực lượng sản xuất

* Ý nghĩa trong đời sống xã hội

3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội

a) Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội

* Cơ sở hạ tầng là toàn bộ những quan hệ sản xuất của một xã hội trong sự vận động hiện thực của chúng hợp thành cơ cấu kinh tế của xã hội đó.

* Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ những quan điểm, tư tưởng xã hội với những thiết chế xã hội

b) Quy luật về mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội

* Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng

* Sự tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng

* Ý nghĩa trong đời sống xã hội

4. Sự phát triển các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên

a) Phạm trù hình thái kinh tế - xã hội

Hình thái kinh tế - xã hội là một phạm trù cơ bản của chủ nghĩa duy vật lịch sử dùng để chỉ xã hội ở từng nấc thang lịch sử nhất định với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó.

b) Tiến trình lịch sử - tự nhiên của xã hội loài người

Tiến trình lịch sử xã hội loài người là kết quả của sự thống nhất giữa lôgích và lịch sử.

Hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa ra đời là tất yếu khách quan của lịch sử xã hội.

c) Giá trị khoa học bền vững và ý nghĩa cách mạng

II- GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

1.    Giai cấp và đấu tranh giai cấp

a)   Giai cấp: giai cấp là những tập đoàn người có địa vị kinh tế - xã hội khác nhau. Giai cấp là những tập đoàn người đông đảo, không phải là những cá nhân riêng lẻ, mà những tập đoàn này khác nhau về địa vị kinh tế - xã hội.

b)   Đấu tranh giai cấp

* Tính tất yếu và thực chất của đấu tranh giai cấp

* Vai trò của đấu tranh giai cấp trong sự phát triển của xã hội có giai cấp

c) Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản

 * Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản khi chưa có chính quyền

* Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội

* Đặc điểm đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay

2. Dân tộc

a) Các hình thức cộng đồng người trước khi hình thành dân tộc

* Thị tộc

* Bộ lạc

* Bộ tộc

b) Dân tộc - hình thức cộng đồng người phổ biến hiện nay

* Khái niệm dân tộc

* Đặc trưng của dân tộc

* Quá trình hình thành các dân tộc ở châu Âu và đặc thù sự hình thành dân tộc ở châu Á

3. Mối quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại

 a) Quan hệ giai cấp - dân tộc

* Giai cấp quyết định dân tộc

* Vấn đề dân tộc có ảnh hưởng quan trọng đến vấn đề giai cấp.

* Đấu tranh giải phóng dân tộc là điều kiện, tiền đề cho đấu tranh giải phóng giai cấp.

b) Quan hệ giai cấp, dân tộc với nhân loại

Giai cấp, dân tộc và nhân loại có mối quan hệ biện chứng với nhau.

Trong xã hội có giai cấp, lợi ích nhân loại không tách rời với lợi ích giai cấp, lợi ích dân tộc và bị chi phối bởi lợi ích giai cấp và dân tộc.

III-          NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI

1.    Nhà nước

a)   Nguồn gốc của nhà nước

b)   Bản chất của nhà nước

c)    Đặc trưng cơ bản của nhà nước

d)   Chức năng cơ bản của nhà nước

đ) Các kiểu và hình thức nhà nước

2. Cách mạng xã hội

 a) Nguồn gốc của cách mạng xã hội

b) Bản chất của cách mạng xã hội

c) Phương pháp cách mạng

d) Vấn đề cách mạng xã hội trên thế giới hiện nay

IV- Ý THỨC XÃ HỘI

1. Khái niệm tồn tại xã hội và các yếu tố cơ bản của tồn tại xã hội

 a) Khái niệm tồn tại xã hội

b) Các yếu tố cơ bản của tồn tại xã hội

2. Khái niệm, kết cấu, tính giai cấp, các hình thái của ý thức xã hội

a) Khái niệm ý thức xã hội

b) Kết cấu của ý thức xã hội

c) Tính giai cấp của ý thức xã hội

d) Các hình thái ý thức xã hội

3. Quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, tính độc lập tương đối của ý thức xã hội

V- TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

           1. Con người và bản chất con người

 a) Con người là thực thể sinh học - xã hội

b) Con người khác biệt với con vật ngay từ khi con người bắt đầu sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của mình

c) Con người là sản phẩm của lịch sử và của chính bản thân con người

d) Con người vừa là chủ thể của lịch sử, vừa là sản phẩm của lịch sử

2. Hiện tượng tha hóa con người và vấn đề giải phóng con người

a) Thực chất của hiện tượng tha hóa con người là lao động của con người bị tha hóa

b) “Vĩnh viễn giải phóng toàn thể xã hội khỏi ách bóc lột, ách áp bức”

c) “Sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người”

3. Quan điểm của triết học Mác - Lênin về quan hệ cá nhân và xã hội, về vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sử

a) Quan hệ giữa cá nhân và xã hội

b) Vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sử

4. Vấn đề con người trong sự nghiệp cách mạng ở Việt Nam

*Đánh Giá: giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nguồn gốc của con người, mối quan hệ của các giai cấp, dân tộc và vai trò của quần chúng nhân dân và lãnh tụ trong lịch sử.